As a member of the Energy Community, North Macedonia has a commitment to implement certain energy and environment laws which are in line with those of the EU. Every year, the Energy Community publishes a report outlining each country’s progress.
The Energy Community, previously known as the Energy Community of South East Europe, is an organisation aimed at creating collaboration between the European Union and other countries from South-East Europe in order to extend the EU internal energy market. In other words, to “harmonise and liberalise the EU’s energy market” for the sake of market access, transparency, regulation, consumer protection, to support interconnection and to ensure adequate levels of energy supply.
Currently, the Energy Community consists of the European Union and nine “contracting parties”; Albania, Bosnia and Herzegovina, Georgia, Kosovo, North Macedonia, Moldova, Montenegro, Serbia and Ukraine. Armenia, Norway and Turkey are listed as “Observers”.
The Annual Implementation Report
At the end of every year, the Energy Community publishes The Annual Implementation Report which presents the activities of each country and their progress towards achieving the goals and commitments of the Energy Community Treaty. The report for 2020 covers the period from the 1st November 2019 to 1st November 2020.
6 Causes for Concern for North Macedonia
The report praises North Macedonia for being one of the most advanced countries in the community on a number of fronts. It states that the country has been moving at “an impressive pace” and commends it on the adoption of an Energy Law in 2018, the Energy Development Strategy and the fact that the electricity market is open and free of regulation of wholesale and retail prices.
There is however some serious cause for concern. We have listed 6 below:
1. There’s a long way to go for Renewable Energy
A number of auctions and tenders were held for new solar power plants in 2019. 11 agreements were signed for new plants on public land, 24 on private land and 1 for a solar power plant in the closed open-pit mine in Oslomej, Kicevo. It also became the first country in the Western Balkans to build a large wind energy facility.
The problem is that North Macedonia is still far from being where it needs to be with renewable energy. By 2020, renewable energy was meant to account for 23% of the country’s energy mix but it actually dropped to 18.1%. Renewable energy-run transport only accounts for a meagre 0.12%.
What’s more, a significant portion of North Macedonia’s renewable energy comes from hydropower, which produced a total of 698MW in 2019; over 90% of all “renewable energy” produced in the country. Although considered a renewable source of energy by some, hydropower has significant negative impacts on the environment and surrounding communities, is far from economically feasible and is also responsible for greenhouse gas emissions (check out our previous article). The new solar projects will have a capacity of 56MW, still a far cry from the total capacity that hydro energy is providing the country with.
2. Gas is still a priority
While there have been promising signs that could signal North Macedonia moving away from fossil fuels, the country doesn’t seem to be too willing to let go of its plans for further use of fossil gas for energy; a fossil fuel with severe negative environmental and social consequences. This includes a €400 million investment in a gas pipeline with Greece. Furthermore, the Energy Community appears to be in favour of the construction of the gas interconnector with Greece and views the development of the country’s gas infrastructure as “much needed”.
3. Very high levels of emissions and pollution
In order to reduce the extremely high levels of emissions that spew from power plants across the Balkans, the Energy Community adopted National Emission Reduction Plans (NERPs) in 2013. These are voluntary mechanisms which countries can adopt to gradually reduce their emissions of Sulphur Dioxide (SO2), Nitrogen Oxides (NOx) and dust. Each member country would have to keep their emissions below a pre-set ceiling in 2018, 2023, 2026 and finally in 2027. North Macedonia is below its ceiling limit for NOx but well above for dust and SO2. This is particularly concerning considering the country’s dangerously high levels of air pollution. The country even paid €1.6 million in direct subsidies in 2019 to support coal-fired power generation, the main source of such emissions.
4. Environmental assessments are not up-to-standard
North Macedonia did not meet the deadline to improve its standards for Environmental Impact Assessments (EIA). This refers to an assessment of any potential environmental consequences of a project (such as the building of a new mine or hydropower plant for example), plan or even a policy. Currently, North Macedonia’s EIAs lack quality control and have little to no input from the general public. The low level of public participation for the development of new small hydropower projects was specifically mentioned in the report.
The report also criticises the process of strategic environmental assessments (SEAs). SEAs are done in cases of designing policies, plans and programmes and are meant to ensure that all environmental and sustainability aspects are thoroughly considered prior. With regards to North Macedonia’s National Energy Strategy, the SEA was only “prepared at a very late stage of the process without proper public participation.”
Without proper EIAs and SEAs, it is almost impossible to ensure that any development project, policy or plan will be done properly. This covers anything from building dams, power plants (including those powered by renewable energy), and public infrastructure to developing policies to tackle issues like the climate crisis or energy poverty.
5. Natural habitats under threat
Even though some important areas received elevated and protected status such as Shar Planina National Park and Osogovo, North Macedonia’s (e.g. Ohrid Lake and Mavrovo) will be investigated by The Bern Convention of European Wildlife and Natural Habitats next year due to “the large number of complaints” that were received arguing that their protection was under threat due to infrastructure projects. One pressing ecological disaster not mentioned in the report is the severe decline of lake Prespa which has seen a decrease in water levels of up to 8.5 metres due to climate change and other human activities.
6. An open and deregulated electricity market
North Macedonia’s electricity market is “open” and deregulated which has won it praise from the Energy Community. As an extension to the EU, it is no surprise that the Energy Community considers a liberated energy market to be something positive. An open market is one that is free from government control. It operates within the market and private ownership. The European Commission believes that this increases productivity and decreases prices thanks to the introduction of competition and has pushed its member states to do so since 1998.
Because of this, in the 22 years that have followed, the EU’s energy sector has shifted focus away from providing its users with a vital service and has moved towards profit generation instead, often at the expense of the users themselves. This has lead to higher energy prices, a sharp increase in energy poverty across the continent, increased user dissatisfaction, job losses and has stalled progress on tackling the climate crisis.
Yet, the Energy Community (and the EU) continues to push its member states towards deregulating their energy markets, which is particularly odd considering the fact that Eastern European countries were found to be particularly vulnerable to its consequences.
Note: The Climate Herald reached out to the Energy Community for feedback but received no response.
Северна Македонија во 2020 година: 6 црвени знамиња од извештајот на Енергетската заедница
Како член на Енергетската заедница, Северна Македонија има обврска да усогласи одредени национални закони за енергетика, клима и животна средина со законодавтсвото на ЕУ. Секоја година, Енергетската заедница објавува извештај во кој го опишува напредокот на секоја земја - договорна страна на заедницата.
Енергетската заедница, претходно позната како Енергетска заедница на Југоисточна Европа, е организација чија цел е создавање соработка помеѓу Европската унија и други земји од Југоисточна Европа заради проширување на внатрешниот пазар на енергија на ЕУ. Со други зборови, целта е да се „усогласи и либерализира енергетскиот пазар на ЕУ“ заради пристап до пазарот, транспарентност, регулација, заштита на потрошувачите, интерконективност и обезбедување на соодветни нивоа на снабдување со енергија.
Во моментов, Енергетската заедница се состои од Европската унија и девет „договорни страни“; Албанија, Босна и Херцеговина, Грузија, Косово, Северна Македонија, Молдавија, Црна Гора, Србија и Украина. Ерменија, Норвешка и Турција се наведени како „набљудувачи“.
Годишен извештај за имплементација
На крајот на секоја година, Енергетската заедница го објавува Годишниот извештај за имплементација во кој се претставени активностите на секоја земја и нивниот напредок кон постигнување на целите и заложбите на Договорот за Енергетска заедница. Извештајот за 2020 година го опфаќа периодот од 1 ноември 2019 до 1 ноември 2020 година.
6 причини за загриженост за Северна Македонија
Во извештајот се пофалува Северна Македонија бидејќи е една од најнапредните земји во заедницата на голем број фронтови. Во него се наведува дека земјата се движи со „импресивно темпо“ и ја пофалува за усвојувањето на Законот за енергетика во 2018 година, Стратегијата за развој на енергијата и фактот дека пазарот на електрична енергија е отворен и ослободува од регулирање на цените на големо и мало.
Сепак, постојат сериозни причини за загриженост. Ние наведуваме 6 подолу:
1. Нè очекува долг пат за достигнување на целите за обновлива енергија
Беа одржани голем број аукции и тендери за нови соларни централи во 2019 година. Потпишани се 11 договори за нови централи на јавно земјиште, 24 на приватно земјиште и 1 за соларна централа на местото на затворениот рудник со отворен коп, Осломеј, Кичево. Исто така, Македонија стана првата земја на Западен Балкан што изгради голем објект за производство на енергија од ветер.
Проблемот е што Северна Македонија е сè уште далеку од тоа да биде таму каде што треба да биде во однос на обновливата енергија. До 2020 година, обновливата енергија требаше да учевствува со 23% во енергетскиот микс на земјата, но таа всушност падна на 18,1%. Транспортот управуван од обновлива енергија учествува со само 0,12%.
Значителен дел од обновливата енергија на Северна Македонија доаѓа од хидроенергија, што произведе вкупно 698MW во 2019 година, над 90% од целата „обновлива енергија“ произведена во земјата. Иако некои сметаат дека е обновлив извор на енергија, хидро енергијата има значителни негативни влијанија врз животната средина и околните заедници, не е економски поволна и е исто така одговорна за емисии на стакленички гасови (проверете ја нашата статија во врска со ова). Новите соларни проекти ќе имаат капацитет од 56MW, што е далеку помало учевство од она на хидроенергијата.
2. Гасот е сè уште приоритет
И покрај тоа што има ветувачки знаци кои би можеле да сигнализираат дека Северна Македонија се оддалечува од фосилните горива, се чини дека земјата не е премногу подготвена да ги промени своите планови за понатамошна употреба на фосилен гас за енергија; фосилно гориво со сериозни негативни еколошки и општествени последици. Ова вклучува инвестиција од 400 милиони евра во гасовод со Грција. Понатаму, се чини дека Енергетската заедница е за изградба на гасен интерконектор со Грција и го смета развојот на гасната инфраструктура во земјата како „многу потребна“.
3. Многу високи нивоа на емисии и загадување
Со цел да се намалат исклучително високите нивоа на емисии што се испуштаат од електраните низ Балканот, Енергетската заедница усвои Национални планови за намалување на емисиите (NERP) во 2013 година. Плановите се однесуваат на доброволни механизми што земјите можат да ги усвојат за постепено да ги намалуваат своите емисии на сулфурен диоксид (SO2), азотни оксиди (NOx) и прашина. Секоја земја-договорна страна на Енергетската заедница треба да ги задржи своите емисии под однапред поставениот плафон во 2018, 2023, 2026 и конечно во 2027 година. Северна Македонија е под границата на плафонот за NOx, но е многу над границата за прашина и SO2. Ова е многу загрижувачки особено имајќи ги во предвид опасно високите нивоа на загадување на воздухот во земјата. Иронично, но државата дури исплати 1,6 милиони евра директни субвенции во 2019 година за поддршка на производството на електрична енергија од јаглен, главниот извор на такви емисии.
4. огласност со стандардите
Северна Македонија не го исполни рокот за подобрување на своите стандарди за проценка на влијанието врз животната средина (ОВЖС) (Environmental Impact Assessments (EIA)). Ова се однесува на проценка на какви било потенцијални последици врз животната средина од еден проект (како што е изградба на нов рудник или хидроцентрала, на пример), план или дури и политика. Во Северна Македонија не постои контрола на квалитет на ОВЖС студиите и во истите има малку или пак воопшто нема придонес од страна на пошироката јавност. Ниското ниво на учество на јавноста за развој на нови мали хидроенергетски проекти беше конкретно споменато во извештајот како голем минус на државата.
Извештајот, исто така, го критикува процесот на стратешки оцени на влијание врз животната средина (СОВЖС) односно strategic environmental assessments (SEAs). СОВЖС се прават во случаи на дизајнирање политики, планови и програми и се наменети да обезбедат сигурност дека сите аспекти на животната средина и одржливоста се темелно разгледани пред донесување на крајните политики. Во извештајот се вели дека во процесот на креирање на Националната стратегија за енергетика на Северна Македонија, СОВЖС беше „подготвена во многу доцна фаза [од процесот] без соодветно учество на јавноста“.
Без соодветни ОВЖС и СОВЖС процедури, скоро е невозможно да се обезбеди правилен развој на кој било проект, политика или план. Ова опфаќа сè, од градење на брани, до градење на електрани (вклучително и оние што се напојуваат од обновлива енергија) и јавна инфраструктура, па сè до развој на политики за справување со проблеми како климатската криза или енергетската сиромаштија.
5. Природните живеалишта под закана
И покрај тоа што некои важни области добија покачен и заштитен статус како што се Националниот парк Шар Планина и Осогово, Emerald Sites местата во Северна Македонија (на пр. Охридско езеро и Маврово) ќе бидат истражувани од Бернската конвенција за заштита на европскиот див свет и природни живеалишта следната година поради „големиот број на поплаки“ кои биле испратени до Конвенцијата дека нивната заштита е под закана заради инфраструктурни проекти. Една огромна еколошка катастрофа што не е спомената во извештајот е драстичното опаѓање на езерото Преспа, кое бележи намалување на водостојот до 8,5 метри како резултат на климатската катастрофа и други бројни човечки фактори.
6. Отворен и дерегулиран пазар на електрична енергија
Пазарот на електрична енергија во Северна Македонија е „отворен“ и дерегулиран, состојба што ги освои пофалбите од страна на Енергетската заедница. Како продолжена рака на ЕУ, не е изненадување што Енергетската заедница смета дека слободниот пазар на енергија е нешто позитивно. „Отворен пазар“ е пазар ослободен од владина контрола, кој функционира во рамките на приватната сопственост. Европската комисија смета дека ова ја зголемува продуктивноста и ги намалува цените благодарение на воведување на конкуренција и наметнува на своите земји-членки да го сторат тоа уште од 1998 година.
Но, во 22-те години кои следуваа, произлезе дека енергетскиот сектор на ЕУ го пренасочи фокусот од обезбедување на своите корисници витална услуга, кон создавање профит, честопати на штета на самите корисници. Ова доведе до повисоки цени на енергијата, нагло зголемување на енергетската сиромаштија на целиот континент, зголемено незадоволство на корисниците, загуби на работни места и уназадување на напредокот во справувањето со климатската криза.
Сепак, Енергетската заедница (и ЕУ) продолжуваат да ги насочуваат своите земји-членки кон дерегулирање на нивните енергетски пазари, што е особено чудно со оглед на фактот дека се покажа дека земјите од Источна Европа се особено ранливи на последиците од дерегулација на пазарот.
Белешка: На Енергетската заедница и беше пристапено со неколку прашања за разјаснување и повратни информации, но The Climate Herald не доби одговор.